Blómastúlka frá Möðruvöllum

Ég rakst á þessa sumarlegu mynd af stúlku í blómakjól þegar ég var að glugga í ævisögu afa míns og fylgja honum eftir þegar hann þá fimmtán ára gamall kom til Akureyrar árið 1913 ásamt þremur öðrum piltum úr dalnum. Þeir komu til að fara í skóla og fyrsta árið bjuggu þeir allir saman hjá Marselíu í Gilinu á Akureyri.  

Afi segir þetta um vistina hjá Marselíu:

Fyrsta veturinn, sem ég var á Akureyri, bjó ég hjá ekkju, sem hét Marselía og átti heima í Gilinu. Hún hafði sjö námsmenn í húsvist, okkur Svínvetningana fjóra og þrjá Skagfirðinga. Við bæði bjuggum í húsi hennar og höfðum þar fæði. Marsílía átti uppkomna dóttur og áttu þær mæðgur húsið og einnig Möðruvelli í Eyjafirði, svo að þær voru sæmilega efnum búnar. Þó vistin væri góð hjá Marselíu, bjuggum við ekki þarna nema einn vetur, því að samkomulagið hjá okkur sveitungunum var ekki eins og best verður á kosið.

Mér datt í hug að leita á timarit.is  og leita á netinu að upplýsingum um konuna með þetta framandlega og sérkennilega nafn Marselía, hver var ævi hennar og hvers vegna var hún með svona marga skólapilta í húsvist.  

Ég finn fyrst texta um Kvennasögugöngu Minjasafnsins á Akureyri og Jafnréttisstofu þennan texta um  Önnu dóttur Marsilíu:

Lækjargata 3 (Lilliendahlsbærinn).

Hér bjó Anna Margrét Magnúsdóttir f. 1873, d. 1959. Hún gekk í Laugalandsskóla og lærði einnig í Kaupmannahöfn. Anna Margrét var ljósmyndari og setti hún upp verslun í húsinu árið 1902 en þar seldi hún hannyrðavörur og hatta. Anna hafði lært hattagerð í Kaupmannahöfn 1901. Árið 1910 tók Anna við lager af höttum af Önnu Houland sem rak verslun hér í 2 ár og þá opnaði Anna nýja verslun sem hún nefndi Baldursbrá og flutti hana í Brekkugötu og rak hana til 1927. Í Baldursbrá fengust m.a. nýmóðins skreyttir hattar, frönsk og ensk tískublöð, ýmislegt til útsaums og fleira. Anna rak verslun í 25 ár samfellt. Hún var ein af stofnendum Kvenfélagsins Hlífar árið 1907 og gegndi formennsku í því í 15 ár. Hún rak handavinnuskóla á Akureyri í 22 ár, kom á fót sumardvalaheimili fyrir fátæk börn og var ein af frumkvöðlum að byggingu Kristneshælis. Móðir Önnu Margrétar var Marselía Kristjánsdóttir, gestrisin rausnarkona. Hún lagði mikið á sig á efri árum til að mennta dóttur sína og fósturdóttur Jóhönnu Jóhannsdóttur Johnsen söngkonu, f. 1908, d. 1996

 

Ég fann minningargrein um Marselíu í Mbl. 6. febrúar 1940,  hún hét fullu nafni Marselía Kristjánsdóttir og hún fæddist árið 1850 á Sigríðarstöðum í Ljósavatnsskarði og dó árið 1940. Hún giftist tvítug að aldri Magnúsi Ólafssyni á Möðruvöllum, flytur þangað og á þrjú börn, verður ekkja  og giftist aftur Sigfúsi Jónssyni kaupmanni á Akureyri og í mörg ár eftir að hann lést býr hún ásamt Önnu dóttur sinni á Akureyri.  Þær mæðgur fluttu svo út til Kaupmannahafnar með fósturdóttur sinni og frænku Jóhönnu Jóhannsdóttur sem þar stundaði söngnám. Þær búa í Kaupmannahöfn í nokkur ár en flytja svo til Reykjavíkur með Jóhönnu árið 1932.

Á búskaparárum Marselíu á Möðruvöllum var stofnaður þar skóli. Möðruvallaskóli var stofnaður árið 1880. Skólahúsið brann  árið 1902 og þá var skólinn fluttur til Akureyrar og hét fyrst Gagnfræðaskólinn á Akureyri en síðar Menntaskólinn á Akureyri. Ef til vill hefur Marselía hafi verið með skólapilta í Möðruvallaskóla sem kostgangara og haldið því áfram þegar hún flutti til Akureyrar. 

Hér er frásögn af bruna Möðruvallaskóla Möðruvallaskóli brunninn 1  Möðruvallaskóli brunninn 2 

Myndin af stúlkunni í blómakjólnum hér fyrir ofan ef af fósturdóttur Marselíu, Jóhönnu Jóhannsdóttur Johnsen söngkonu f. 1908 d. 1996.

Ég fann líka á vef Héraðsskjalasafn Skagfirðinga þessa fallegu mynd af mæðgunum Marselíu og Önnu og litlu fósturdóttur þeirra. Jóhanna litla virðist ekki nema svona fimm ára á þessari mynd og þá getur verið að myndin sé tekin í kringum 1913-1914 þegar afi var fimmtán ára kostgangari á heimili þeirra.

Ég fann líka á vefnum glatkistan.com grein  um Jóhönnu Jóhannsdóttur. Greinin byrjar svona: 
Jóhanna Jóhannsdóttir (síðar Johnsen) var með efnilegustu söngkonum landsins þegar hún hvarf af sjónarsviðinu til að gerast læknisfrú úti á landi.

Veikir leiðtogar

Boris forsætisráðherra Bretland veiktist af kórónuveikinni fyrir mörgum dögum og en hann er ennþá veikur og dvelur nú á gjörgæsludeild eftir að hafa elnað sóttin. 

Trump forseti Bandaríkjanna er á yfirsnúningi og virðist þurfa á hvíld að halda. Hann fullyrðir hitt og þetta en virðist hafa tapað tengslum við raunveruleikann og virðist telja að hann viti betur en læknar hvaða lyf og læknisaðgerðir gagnast og virðist ennþá telja að gögn um faraldurinn í USA séu pólítískt plott andstæðinga hans í stjórnmálum.

Það er átakanlegt að hlusta á orðræðu hans þegar hann talar við fjölmiðla. Hann blaðrar einhverja vitleysu, ræðst á fréttamenn og ræðst á þá sem hafa safnað gögnum um ástandið á spítölum í USA.

Sjá hérna:

Trump angrily lashes out when confronted with critiques of coronavirus response

 

Guðinn í geðillskukastinu...

Núna síðustu vikurnar þegar ég veit hvernig litlu simmunum líður í Sim City tölvuleiknum þegar þeir eru búnir að troðfylla borgir og allar götur iða af lífi og svo hellist yfir þá á ofan hver plágan á fætur annarri og alls konar náttúruhamfarir dynja yfir og það myndast "fordæmalaus staða". 

Ég rifja upp ljóðlínur sem ég orti sem barn

Guðinn í geðillskukastinu

slökkti á perunni
í tilverunni.

 

Mér datt þetta ljóð í hug þegar ég las viðtalið við Andra Snæ Magnason á RÚV en hann lýsir ástandinu einmitt eins og það hafi verið slökkt:

„Mér fannst óhugsandi að ég myndi lifa það að það yrði slökkt á heiminum. Maður hefði ekki trúað því að þetta gæti gerst," segir Andri Snær. Og þó að allir finni fyrir þessum ótrúlegu breytingum eigi margir enn erfitt með að átta sig á því almennilega hvað sé að gerast. „Ég held við séum ekki farin að skilja hve mikil félagsleg og pólitísk áhrif verða af þessu. Maður er varla að geta greint þetta sjálfur.“ 

En það má líta á björtu hliðarnar samkvæmt höfundinum og nýta tímann til að betra sig og styrkja samband við sjálfan sig og sína nánustu. „Nú er tími þar sem allir horfa inn á við. Kannski verður þetta hollt fyrir okkur á einhvern hátt. Maður verður að reyna að sjá það jákvæðasta úr þessu að þessi hugsanlega tveggja mánaða sumarbústaðaferð, sem allir eru dæmdir í, skili einhverri dýpt inn í okkar fjölskyldur.“

Sjá viðtalið hérna:
https://www.ruv.is/frett/fannst-ohugsandi-ad-lifa-ad-slokkt-yrdi-a-heiminum

SimCity tenglar

* SimCity Games

* Taking a page from SimCity, UrbanFootprint pitches new tools for urban development

* Simcity.fandom.com

* SimCity  wikipedia

Mezzogiorno

Söngurinn hefur þagnað í Ítalíu og uppþotin hafist. Ítalía suður og austur af Napólí og eyjarnar Sardinía og Sikiley er kölluð Mezzogiorno sem þýðir hádegi. Ítalía hefur verið mjög illa leikin af kórónuveikinni en hingað til hafa flestir veikst í hinum ríku norðurhéruðum Ítalíu. En atvinnulíf hefur lamast á allri Ítalíu og ég held að boð og bönn gildi líka um hinn hlutann, líka um Mezzogiorno. 

Þar býr fátækara fólk og þar búa líka hlutfallslega fleiri sem eru í störfum sem hvergi eru skráð, í hinu stóra og mikla neðanjarðarhagkerfi sem er í öllum löndum. Núna hefur vinnan horfið hjá fólki í hinu óformlega harkhagkerfi og íhlaupavinnu og það eru engar atvinnuleysisbætur fyrir þá sem voru ekki skráðir í vinnu. 

Núna er farið að ráðast á matvöruverslanir.

Sumir segja að það séu glæpasamtök sem standa fyrir uppþotum núna í Suður-Ítalíu.

"But the southern regions are struggling, too. The so-called "mezzogiorno" is where organized crime syndicate hubs are based and where unemployment hovers around 20% for adults and up to 50% for those under 24 during the best of times, according to figures from the Italian National Institute of Statistics (ISTAT)."

 

En ég man vel að það var viðkvæðin hérna á Íslandi þegar bankarnir féllu og fólk fór að safnast saman á Austurvelli, í fyrstu var látið eins og það væri óþjóðalýður sem bara vildi efna til uppþota. Ég man að einmitt þá byrjaði ég að taka myndir af fólkinu á Austurvelli til að sýna að það væri venjulegt fólk sem vildi breytingar. 

Sjá einnig

Singing stops in Italy as fear and social unrest mount (Guardian 1. apríl 20202)

Einræðisherrann í Ungverjalandi fær mest úr hjálparpakka EU vegna Covid

Langmest af 37 milljarða evra fyrsta hjálparpakka EU vegna kórónaveirunnar fer til Mið- og Austur-Evrópu. Þetta er fé sem á sérstaklega að hjálpa ríkjum til að takast á við efnahagslegar afleiðingar og krísuástand vegna veikinnar. Ungverjaland fær langssamlega mest af þessu fé per íbúa eða fimmtán sinnum hærra en t.d. Ítalía.

Pútin af Rússlandi og Orban einræðisherra Ungverjalands í handabandi.

Eitt af þvi sem hefur gerst nú þegar er að ríki hafa hraðara en hönd á festir tekið mannréttindi af þegnum sínum og eftirlitsæði stjórnvalda vex með hraðari veldisvexti en veirusmitið. Ríkið Ungverjaland hefur breyst í einræðisríki, valdhafi þar Orbán hefur búið svo um að núna getur hann sett ný lög eftir sínum hentugleikum, það þarf ekkert það fara með það í gegnum þingið.

Það er svo sárgrætilegt hvernig EU umbunar þessum einræðisherra og eys til hans úr sjóðum sínum.

Það er dáldið nöturlegt fyrir Ítali og Spánverja sem hingað til hafa farið hvað verst út úr faraldrinum að rýna í hvernig þessum risastóra hjálparpakka verður skipt á aðildarríki EU.

Svona skiptist upphæðin í hjálparpakkanum milli EU ríkja á hvern íbúa reiknað í dönskum krónum:

Sjá nánar í þessari dönsku grein

Ungarn nyder godt af ny EU-hjælpepakke, mens Italien og Spanien får væsentligt mindre

Grímulaus sannleikur

Núna lætur stóra öfluga skrýtilega stýrða grannríki okkar í vestri þau boð ganga út um heimabyggðir sínar að allir eigi að hylja andlit sitt með heimatilbúnum slæðum og bleðlum. Það hefur líka brotist út grímustríð.

Það breytist svo margt svo fljótt í samfélögum núna, ekki hefði maður séð það fyrir að nokkrum misserum eftir að allt ætlaði að tjúllast yfir að konur í vissum trúarfélögum vildu bera blæjur og höfuðklúta þá verði dagsskipunin sú að fara fram á að allir beri slík klæðisplögg.

Það er reyndar líklegt að kvenfatnaður sem hylur andlit henti afar vel í brennandi sól og sandi og þar sem er mikið af sandflugum og bitmý og allt eins líklegt að slíkur fatnaður hafi þróast vegna aðstæðna en svo fengið seinna upprunasögu sem sótt var í trú. 

Núna er mælt með að fólk í New York hylji sig með sjölum og slæðum. 

Það hefur í gegnum árin myndast ýmis konar tíska meðal kvenna varðandi slæður og höfuðbúnað og það verður gaman að sjá hvernig götutískan breytist núna og við öll förum að ganga með blæjur. Eiginlega verða Frakkar og kannski fleiri lönd að breyta sínum lögum, mér skilst að það sé bannað að vera með blæju á almannafæri þar. 

Mér sýnist þessi búnaður hijab vera ansi hentugur fyrir þá sem vilja svara kalli bandarískra stjórnvalda. Í okkar læknastýrða Íslandi þá fáum við þau boð að andlitsgrímur hafi lítið sem ekkert að segja nema við séum smituð og viljum vernda þá sem eru í kringum okkur og ef svo er þá eigum við ekki að vera í kringum neinn. 

Heimagerðir grímur

Hér er myndband um hvernig gera má nettar grímur

Hér eru svo snið fyrir heimagerðar grímur.

Já og hér fyrir heimagerðar skurðstofugrímur. 

Eftirmæli Vöku

"Ég var farkennari á fjórða tug ára og gat ekki haft með mér bækur af þeirri ástæðu, að hryggurinn á klárnum mínum átti sín takmörk. í þessi ár gat ég aldrei lesið bók, svo lestur væri. Ég varð að vinna fyrir skepnunum mínum á sumrin og það leyfði ekki lestur nema i snarheitum. Sá lestur fór fyrir ofan garð og neðan og gleymdist."

 

Þessi orð eru úr viðtali við frænda minn Sigurð frá Brún árið 1962 en Sigurður er þá aldraður maður og hættur kennslu og vinnur sem næturvörður við að gæta olíutanka í Skerjafirði og hefur núna tíma til að lesa. Sigurður frá Brún var hestamaður og skáld hinna íslensku heiða og reiðleiða og hann mælir bókmenntir og kennslu í hestburðum  og hvað búsmali hans þarf mikið fóður.  Þorsteinn G. Gunnarsson hefur undanfarna daga rifjað upp í nokkrum bloggpistlum frásögn Sigurðar á því þegar hann braust til Reykjavíkur á tímum Spánarveikinnar til að setjast þar í Kennaraskólann (sjá fyrsta , annan, þriðja og fjórða pistil Þorsteins) 

 

Fyrir meira en tuttugu árum þá var haldið niðjamót afkomenda Halldóru frá Hvassahrauni og Hannesar smiðs á Eiðsstöðum og tók ég að mér að setja upp vefsíðu með ættartölu og frásögnum af gengnum ættmennum. Vefurinn er ekki ennþá uppi en ég man að ég skrifaði þar frásögn af Sigurði á Brún og fjölskyldu hans. Það er harmsaga. Móðir hans Anna var dóttir Halldóru og Hannesar. Sonur Sigurðar kom þá til mín og gaf mér tvær ljóðabækur Sigurðar. Ég hreifst af ljóðum Sigurðar og læt hér fylgja eitt ljóð sem Sigurður las upp í útvarpi, það er eftirmæli um hestinn hans Vöku. Ég skrifaði ljóðið upp eftir þessari hljóðupptöku þannig að eitthvað kann að vera rangt haft eftir.

 

Eftirmæli Vöku

 

Haustið situr hnjúk við röð

hrími smita steinar

skipta litum birkiblöð

bleikar titra greinar.

Hryðju deigju við haustsins spor

hvað má feigum bjarga

kaldur beigur, von um vor

veður fleyga marga.

Vaka smáa, frá og fríð

féll að gráu hrími

hrörnuð, dáin hennar tíð

hyggst ég dá í rími.

Er við fundum leið um land

ljúfa stund að kófa

flóa, grundir, gráan sand

greip hún undir hófa.

Teiga grýtta tók hún skeið

tölti þýtt á hrjónum

allt var hvítt er umleið

og sem nýtt við sjónum.

Frostna lá og feigðarbrún

framhjá bláum ökrum

mjúkum, hnáum hefur hún

hlaupið fráum tökum.

Kjass var fingri um taumatak

tók hún slynga spretti

er í kringum bágrænt bak

beygði hringa setti.

Mjúkum tökum vann hún veg

æ slök í brýnum

Góða Vöku átti ég

æðri stökum mínum.

 

Tenglar

Vikan - 47. Tölublað (22.11.1962)

Viðtal við Sigurð frá Brún

https://timarit.is/files/15475267

https://timarit.is/files/15475270

https://timarit.is/files/15475361

 

Bloggpistar Þorsteins Gunnarssonar

(sjá fyrsta , annan, þriðja og fjórða pistil Þorsteins) 

Myndin er frá Commons.wikimedia.org 

 

 

Alþjóðlegi barnabókadagurinn

Það er vanalega haldið upp á alþjóðlegan barnabókadag í dag 2. apríl en það er afmælisdagur H.C. Andersens. Núna sýnist mér ekki vera miklar hátíðir og samt hefur börnum sennilega sjaldan áður gefist eins mikill tími til að lesa og eins margbreytileg form til að lesa sögur á og haft eins mikil þörf fyrir afþreyingu.

Hingað til lands hefur undanfarin misseri streymt að fólk erlendis frá, langflestir frá Póllandi og mjög margir sem fæddir eru og uppaldir erlendis hafa sest hérna að og börnin þeirra eru í íslenskum skólum. 

Það er mikilvægt jafnréttismál að börn hafi aðgang að miklum fjölda af ókeypis lesefni og menningarefni á íslensku. Núna eru bókasöfnin lokuð og það er sárgrætilega lítið efni sem börn á íslensku geta lesið og notað. Nánast ekkert efni er með opnum höfundarleyfum.

Það vigtar ekkert að ein og ein bók á stangli sé í opnum aðgangi einhvern smátíma.

Í ár er ein smásaga gefin til íslenskra barna í tilefni dagsins. Það er þessi smásaga Haugurinn sem lesin er upp á Rúv og hérna eru  Verkefni með bókinni Haugurinn

Það stendur:

"Tilgangurinn er að fagna degi barnabókarinnar með notalegri sögustund og vekja um leið athygli á sameiningarmætti skáldskaparins. Með því að flytja söguna fyrir mörg þúsund lesendur í einu er mögulegt að skapa bókmenntaumræðu sem nær til samfélagsins alls."

Ég held ekki að þessi smásaga megni að skapa bókmenntaumræðu sem nær til samfélagsins alls. Ég held að það sé álíka mikil bjartsýni eins og að gefa einn strætómiða eða 5000 kall og halda að það verði til að fólk ferðist um Ísland. Þetta er bara upp í nös á ketti.

Þörf á ókeypis lesefni
á íslensku í opnum aðgangi

Íslensk börn þurfa miklu, miklu meira aðgengi að ókeypis vönduðum bókum um menningu sína og fræðslu á móðurmáli sínu um heiminn sem þau búa í  ef íslenskan á ekki að deyja út og verða einhvers konar sparimál sem bara örfáir kunna og nota á tyllidögum.

Það er svo sorglegt að það er til heilmikið af bókum á íslensku en það er ekki eins og þær séu mikið að seljast nokkrum árum eftir að þær komu út. Það er hins vegar í gildi þannig kerfi að bækur eru frystar í ósýnilegum glerhjúpi höfundarréttar og hins kapítalíska kerfis sem við búum við og þar híma þær í frostinu til eilífðarlóns í sumum ríkjum en í sumum ríkjum eins og Íslandi þangað til öruggt er að allir sem einhvern höfundarrétt áttu að bók hafi legið kaldir í gröfum sínum í sjötíu ár. 

Núna þegar bókasöfn eru lokuð og verða lokuð væntanlega þangað til samkomubanni lýkur þá er átakanlega lítið aðgengi barna og alls almennings að ókeypis menningarefni á textaformi. 

Það er að ég held ekkert netbókasafn hérna sem bíður ókeypis útlán.

Jú,annars ég fór á vefsíðuna https://borgarbokasafn.is/ og þar sá ég að talað er um rafbókasafn á slóðinni https://rafbokasafnid.overdrive.com/  ég ætlaði að prófa hvernig það virkar og er núna búin að vera rúman klukkutíma að ströggla við að komast þar inn en ekkert gengur nema ég er orðin 2500 kr fátækari.  Fyrst sá ég að ég þurfti að hafa gilt bókasafnsskírteini á Borgarbókasafninu og mér tókst nokkuð vel að borga það með að gefa upp símanúmerið mitt á vottuðum síma og borga með vísakortinu mínu. Ég fékk líka staðfestingu í tölvupósti um að ég væri búin að borga árgjald að bókasafnsskírteini. En þá vandaðist málið. Ég verð að skrá mig inn í þetta rafbókasafn með einhverju GE númeri sem ég á víst að sjá á útprentuðu bókasafnsskírteini sem ég á að geta sótt í bókasöfnin en get augljóslega ekki sótt því þau eru lokuð. Ég prófaði að setja sama bókasafnsnúmer og ég fékk uppgefið í tölvupósti og ég prófaði líka að setja kennitölu og pin númer en ekkert gekk.  

Svona aðgengistakmarkanir eru mjög fráfælandi, það var óvinnandi vegur fyrir mig að afgreiða mig sjálf í rafbókasafnið, ég hugsa að það sé líka erfitt fyrir fólk sem talar litla íslensku, fólk með lestrarörðugleika og aðra sem allra mikilvægast er að hafa sem minnstar girðingar að efni. Ég veit satt að segja ekki hvenær ég reyni aftur við þetta rafbókasafn og veit ekki hvert ég á að snúa mér núna þegar allt er lokað.

Ég vil benda á að það er þörf á efni sem er algjörlega opin og öllum er frjálst að nýta og engar girðingar eru til að hlaða niður. Eins og er þá er ekkert af slíku efni á íslensku sem boðið er fram af ríkistengdum aðilum nema núna vegna kórónuveirufaraldurs þá er námsefni fyrir íslenska skóla öllum aðgengilegt til að lesa og hlaða niður á vef Menntamálastofnunar.

Það er samt þannig að flest grundvallarrit eru styrkt að mestu leyti af opinberum aðilum og margir rithöfundar eru á listamannalaunum til að skapa bókmenntir fyrir elítuna. Það er enginn að hagnast á þessu ástandi, það eru allir að tapa, bækur rithöfunda ná ekki til lesendahópa, bækur seljast lítið sem ekkert eftir fyrstu 1 til 2 árin frá útgáfu og með því að setja þær í frysti höfundarréttar og alls konar laga þá gerist ekkert nema stór hluti fólks sem er í samfélaginu sem styrkti þessa bókaútgáfu hefur lítil tök á að nálgast efnið

Jafnvel þó bækur séu ódýrar eins og núna er þá eru aðgangstakmarkanir í formi gjalda bara til að hindra marga í að nota efnið sb söguna hér fyrir ofan um bókasafnsskírteinið sem ég borgaði fyrir en gat svo ekki notað. 

 

 

Netbókasafn heimsins

Núna þegar bókasöfn heimsins eru flest lokuð, alla vega bókasöfn á Vesturlöndum og skólar eru lokaðir í mörgum löndum þá er gott að nýta sér að margir bókaútgefendur og námsefnisútgefendur hafa opnað netgáttir fyrir foreldrum, fullorðnum og börnum.

Eitt slíkt er hið gríðarstóra bókasafn archive.org  það hefur opnað neyðarbókasafn þar sem núna alveg til 30. júní eru aðgengileg 1.4 milljónir rita. Það er hægt að skrá sig sem notanda á archive.org, það kostar ekki neitt og taka út bækurnar til láns (borrow) og hægt er að hafa þær til láns í 14 daga og mest má taka út 10 bækur í einu. Mér sýnist ekki takmarkanir á að þetta sé bara opið fyrir USA, ég skráði mig á gmail og prófaði að taka út bækur.

Slóðin á neyðarnetbókasafnið er http://archive.org/nel

Það er hægt að leita að bókum t.d. slá inn leitarorð eins og tintin ef maður er að leita sérstaklega að Tinnabókum.

Hér er skjákynning sem sýnir hvernig notandi getur lesið bækur sem hann er með í láni
Slóð á skjákynningu:

https://notendur.hi.is/~salvor/video/netbokasafn1.mp4/

Einnig hægt að setja þetta myndband á staðÞ

Tenglar

Internet Archive responds: Why we released the National Emergency Library

Alþjóðlegi barnabókadagurinn 2. apríl 2020

Hrafnar og veður

Eftir að ég flutti hingað í Grafarvog í hús við sjóinn þá fór ég að fylgjast betur með fuglum og veðrabrigðum og sjávarföllum.  Ég sé á sjónum hér út um gluggann öldurnar hamast á ströndinni og allur sjórinn hreyfist í bylgjum eftir því hvort það flæðir að eða fellur frá. Núna eru ekki margir fuglar, ég heyri í lóum á kvöldin og stundum í góðu veðri eru gæsahópar  á golfvellinum.

En í stormi  eins og nú er þá eiga hrafnarnir loftið. Ég hef oft tekið eftir að rétt fyrir mikið óveður þegar byrjað er að hvessa verulega þá fljúga hrafnahópar hér með ströndinni, fljúga upp í vindinn margir saman eins og þeir séu að mæla veðurofsann eða eins og þeir séu að leika sér í einhvers konar vindleikfimi. Stundum fljúga þeir framhjá stofuglugganum í stórum hópum eins og núna fyrr í dag, ég reyni stundum að mynda þá en þá er hópurinn floginn eitthvað burt eins og núna áðan, ég náði bara tveimur hröfnum á myndina.

Ég held að hrafnar séu ágætir veðurboðar  hér er pistill um hrafna í smáritinu Blikur á lofti Gamlir veðurboðar og veðurorð sem Sigríður Sigurðardóttir tók saman:

"Í þjóðsögum er talað um hrafn sem spáfugl, hræfugl og jafnvel illan fyrirboða. Hrafnar Óðins skildu mál manna og guða og fluttu honum tíðindi. Hrafnar voru taldir sendiboðar heiðinna guða. Goðsagnakennd frásögn er í Landnámu þar sem segir frá hröfnunum þremur sem Hrafna-Flóki blótaði til heilla áður en hann lagði upp í leit að nýju landi og hvernig þeir fundu Ísland. Flóki tók sér bólfestu í Flókadal í Skagafirði en ekkert er sagt um hvort hrafnar hans réðu því. Hrafnar náðu fljótt það stórum sessi í kristnu trúarumhverfi að fólk tók þá í sátt og sagt er frá fólki sem skildi hrafnamál.

Sá rammgöldrótti séra Hálfdán Narfason (d. 1568) í Felli í Sléttuhlíð var sagður hafa skilið hrafnamál og tók mark á hegðun þeirra. Og það voru fleiri en hann sem hlustuðu eftir krunki hrafnanna. Fólk réði hvað yrði út frá því hvernig hrafnarnir höguðu sér á flugi, úr hvaða átt þeir komu, hvort þeir sneru að manni nefi eða stéli og hvernig þeir höguðu sér í nánd við mannabústaði og búpeningshús.

Ef hrafn lét ófriðlega, gargaði og reifst, var talin von á ókyrru veðri. Flygi hann hátt og léti sig svífa var von á góðu. Ef hrafn settist á bak hrossa eða sauðfjár máttu menn búa sig undir vandræði, mikla kulda, jafnvel hafís og náttúruhamfarir. Ýmsar sögur greina frá gæsku hrafna sem launa þeim vel sem eru þeim góðir. Orðtakið „guð launar fyrir hrafninn“ bendir til að menn hafi talið það góðverk að gera vel við hann. Níu „nóttum fyrir sumar verpir hrafninn, þá kemur hrafnahretið öðru hvoru, þá étur hrafninn eggin þegar hæst er annars verður hrafnamergðin of mikil. Náttúran sér fyrir öllu ótrufluð“, sagði Hróbjartur Jónasson.

Á sauðburðartíma höfðu  bændur varann á sér gagnvart hrafninum því hann sótti í hráa og nýborin lömb. Jón Hallsson sagði Árna Bjarnasyni á Uppsölum að hann hefði tekið mark á flugi hrafna þegar hann fór í eftirleitir á Silfrastaðaafrétt á haustin. Ef þeir flugu á undan smalamönnum inn t.d. Krókárdal, þá voru miklar líkur á að kindur væru þar."

 

Hér er önnur frásögn um Hrafna

Eftirfarandi frásögn birtist í grein eftir Ísólf Pálsson, Lyndiseinkunn fuglanna í Eimreiðin 4. Hefti (01.10.1941)

Hrafn spáir fyrir um veiði

Það var viss veiðivon, er hrafn fylgdi hægfara og þögull með veiðinanni til sjávar. Fór krummi þá oft nærri, þótt maður væri með byssu í hönd, en ævinlega þó kominn í næga fjarlægð er skotið var á sel eða hnísu, og fékk svo oftast vel ætn bita, er að var gert veiðinni, enda þá fljótur til að nálgast og gera vart við sig. Aftur á móti var ávallt víst um fýluför, ef hrafn kom gargandi á móti. Þá brást aldrei, að annaðhvort varð ekki veiðar vart eða tækifærin misheppnuðust alveg.

Hrafn bjargað álftum

Eitt sinn fór ég um morgunn upp að Brattholtsvatni um hau st til að skjóta álftir. Hafði ég ágætan riffil, hlaðinn 6 skotum, sá lengi vel enga álft, en heyrði til þeirra vestur á Kopphólsvatni í Keldnakotsengjum. Kom ég því suðaustan að ninu. Þurrt var um, lágt í vatninu og það mjög bakkahátt. Var þvi auðvelt að komast að vatnsbakkanum og skjóta  á einar tvær álftir með því verkfæri, sem ég hafði.

En þegar nær dró bakkanum, kom hrafn gargandi mjög og fylgdi mér þúfu af þúfu. Þóttist ég vita, að hann væri að benda álftunum á aðsteðjandi hættu, enda vissu þær brátt, að eitthvað var á seyði og forðu sér undan, áður en ég komst í skotfæri. Var það eingöngu krumma að kenna, að ég missti af veiðinni, en einnig honum að þakka, að álftirnar héldu lífi.

Hrafn bjargar litlum kópi

 

Það var um hábjartan sumardag, að ég kom utan af sjó bliðu veðri og lenti vestan á Baugstaðarifi. Stórstreymt var og fjara og lítið um afla þann morguninn. Gekk ég þá inn á rifið — framundan „Markakletti". Sá ég þá, að dálítill kópi lá upp á naddi einum austur í lóninu, sem liggur innan við rifið - Það var nær 200 faðma færi til hans, og vissi hann ekkert af mér, því stórgrýtisurð bar lika á milli. Ég fór mér hægt, og taldi mér kópann vísan með rifflinum mínum. En þegar ég er nær því kominn á þann stað, er ég áleit vel hentan að skjóta  þá kemur allt í einu hrafn, flýgur yfir kópa og hamast svo með gargi og lappafálmi yfir honum, að kópinn varð hræddur og hrökk út í sjó.

Síðan fló krummi burtu aftur. Eflaust hefur hann vitað, að þar var hætta á ferð, sem ég var, og varaði við henni. í þetta sinn tók krummi upp háttu veiðibjöllunnar, en hún var okkar mesti meinvættur með þvi að fæla seli ofan af skerjum og söndum, er þeir voru í hættu staddir. Gerðu þær oft versta óleik með þessu. Að þessu sinni boðaði hrafn hættu, en ég veit einnig dæmi þess, að hrafnar boði sorg.

Hrafn boðar sorg

 

Það var veturinn 1883, á vertíð, að hrafn sat mjög leng1 dags austur á túngarði, mjög lúpulegur og lét annan vænginn lafa niður með garðinum, líkt eins og vængurinn væri brotinn. Gott veður var og sólskin. Fá orð hafði móðir min um þetta, ef ég man rétt, en oft leit hún austur á garð til krumma, og það einnig svo seint, að hún sá hann sitja kyrran fram í myrkur. Ég sá henni nokkuð brugðið, en spurði einskis enda ungur og ekki með alvarlegar hugsanir. En svo mikið var víst, að veðurblíðan fór af, og ofsaveður skall á. Í því veðri urðu úti tvær konur okkur nákomnar og einnig Ólafur frá Dísarstöðum með skipshöfn allri, þá frá Þorlákshöfn (22. marz 1883).

Ekki fannst mér móður minni koma á óvart hið hörmulega slys, er konurnar urðu úti, en fátt mun hún hafa tekið sér svo nærri sem það. Svo var það veturinn 1887 skömmu fyrir slysið 24. febrúar þann vetur, er faðir minn og bróðir fórust í lendingu í Þorlákshöfn, að tveir hrafnar sátu á líkum stað á sama garði hengdu niður annan vænginn og görguðu stundum saman mjög einkennilega og dapurlega og höguðu sér allólíkt því, sem hrafnar eru vanir að gera. Víst var, að þeir sátu fram l myrkur og görguðu öðru hvoru á hinn sama einkennilega hátt.

Ég man, að þetta hafði undarlega leiðinleg áhrif á mig, og móðir mín tók ekki síður eftir háttum þessara fugkiYfirleitt var það algengt, að menn tækju allmikið mark á háttum hrafna og þótti af því, hvernig þeir höguðu sér, mega ýmislegt ráða.