Bloggfærslur mánaðarins, júlí 2020

"Stóru fangelsin fyrir sunnan"

Freo_prison_WMAU_gnangarra-131

Dómsmálaráðherra hefur tilkynnt að loka eigi fangelsi á Akureyri, Sjá þessa frétt Lokun á Akureyri skapar svigrúm fyrir 30 fangelsisrými. Dómsmálaráðherra er úr Garðabænum, hún er handvalin til ráðherradóms af öðrum Garðbæingi, formanni Sjálfsstæðisflokksins Bjarna Benediktssyni. Ég hugsa að ef hún væri Akureyringur og þingmaður fyrir það kjördæmi þá myndi hún ekki hafa sama áhuga á að leggja niður stofnanir á Akureyri. Vissulega hafa Akureyringar ráðherra í þessari ríkisstjórn, en það er ólíklegt að hann sporni hér við fæti, hans stjórnmálasaga hefur einkum falist í að búa í haginn fyrir nokkra norðlenska útgerðarmenn.

Það er alveg stórundarlegt það sem haft er eftir dómsmálaráðherra:

"Bæði erum við að sjá undir 80% nýtingu á fanglesisrýmum, við sjáum ekki aukið fjármagn í fangelsismál á næstunni og hægt að nýta þrjátíu pláss í stóru fangelsunum fyrir sama fjármagn og við nýtum tíu fyrir norðan," segir Áslaug.

Fyrir það fyrsta þá er nokkuð undarlegt að leggja niður fangelsi á Akureyri, ekki síst núna þegar lögreglunám hefur verið nýlega flutt til Akureyrar, ég hefði haldið að það væri styrkur að fangelsi væri í sveitarfélagi þar sem líklegt er að byggist upp þekking á löggæslu ýmis konar. Einnig er Akureyri eini staður á Íslandi fyrir utan höfuðborgarsvæðið þar sem nóg aðgengi er að ýmis konar sérfræðingum sem þarf við slíkar stofnanir.

Einnig er skrýtin þessi áhersla á stóru fangelsin (ég geri ráð fyrir að átt sé við Hólmsheiði og Litla-Hraun) og stórundarlegt að það sé þrisvar sinnum ódýrara að hafa fanga í fangelsi þar en í fangelsi á Akureyri. Það væri áhugavert að fá sundurliðaðar upplýsingar um þá útreikninga. Það er hægt að nýta tækni í margt varðandi eftirlit í fangelsum og vandséð hvers vegna einhver stærðarhagkvæmni er þar, en það er varla hægt að spara í því sem lýtur að því að fangelsisvistin verði betrunarvist. Það er mikið í húfi að fangelsi verði ekki útungunarstöðvar fyrir afbrotamenn. 

Það getur ekki verið affarasælt að skoða hagkvæmni fangelsa eins og verið sé að reka stór svínabú eða kjúklingabú. Hvers vegna er gott að fangelsi séu stór? Mér sýnist reynslan erlendis (og reyndar líka hérna) vera frekar að stór fangelsi verði einhvers konar uppeldisstöðvar þeirra sem halda sig röngu megin við lögin og mynda hópa og tengsl sín á milli. Hvað með fangelsi eins og Kvíabryggju og Sogn? Það eru lítil fangelsi, á að leggja þau niður líka bara af því þau eru lítil? 

Hér er lýsing á vef fangelsismálastofnunar á fangelsinu á Akureyri:

Aðstaða er fyrir 10 afplánunarfanga og einn gæsluvarðhaldsfanga og er aðstaðan mjög góð. Í fangelsinu er rúmgóð setustofa sem nýtt er sem matstofa og sjónvarpsherbergi. Fangar sjá um matseld. Um 100 m2 lokaður garður er við fangelsið þar sem aðstaða er til boltaleikja og útiveru. Góð aðstaða er til vinnu, náms og líkamsræktar. 

Fangar í fangelsinu þurfa að vera tilbúnir til að takast á við vímuefnavanda sinn og taka þátt í endurhæfingaráætlun og stunda vinnu eða nám.

Í fangelsinu starfa samtals 4 fangaverðir á sólarhringsvöktum og varðstjóri og aðstoðarvarðstjóri sem eingöngu ganga dagvaktir. Vaktirnar eru 12 klukkustundir, dagvaktir frá kl. 06:00-18:00 og næturvaktir frá kl. 18:00-06:00.

Ekkert í þessari lýsingu bendir til að fangelsið á Akureyri sé óhentugt. Það er líka siðlaust að tengja saman þörf lögreglunnar á Akureyri fyrir aukið húsnæði við að það sé nauðsynlegt að leggja niður lítið fangelsi á Akureyri eins og gert er í orðræðu dómsmálaráðherra. Vissulega þarf að leysa húsnæðismál stofnana og það hefur sennilega aldrei verið auðveldara en núna þegar yfirfljótandi magn er af skrifstofuhúsnæði. Það er oft þörf á að leggja niður fangelsi vegna þess að þau standast ekki kröfur tímans og oftast þá vegna þess að þau eru engum mönnum bjóðandi. Í þessari lýsingu á fangelsinu á Akureyri sé ég engin merki þess að það sé eitthvað að aðbúnaði þarna og dómsmálaráðherra kastar bara út í loftið einhverjum órökstuddum fullyrðingum um sparnað.

Ég hefði haldið að staðsetning og gerð fangelsa væri mikilvægari ákvörðun en svo að það réðist eingöngu af því að pakka sem flestum föngum saman í sem fjölmennust fangelsi með sem minnstum tilkostnaði. Það er mikilvægt að fangelsi séu bæði stofnun til  að taka út refsingu  og uppbyggjandi og betrunarhús. Í því er mikilvægt að aðstandendur fanga hafi möguleika til að heimsækja fanga. Það er réttlætismál að sem flestir fangar hafi möguleika á að afplána á stöðum sem ekki eru víðs fjarri heimili þeirra.

Ég skil ekki þessa áherslu á "stóru fangelsin". Hver er tilgangurinn? Er hann sá að líta á alla fanga sem einhvers konar kjúklinga á stóru kjúklingabúi þar sem aðalmarkmiðið er að hafa kostnað sem minnstan og hafa geymsluskála sem stærsta? 

Eða er sýnin sú að líta á alla fanga sem stórhættulega menn sem þurfi að vera í rammgerðu öryggisfangelsi og vöktun?  

 Eða er tilgangurinn kannski  að búa í haginn fyrir einkavæðingu fangelsa að bandarískri fyrirmynd? Í Bandaríkjunum eru á hverjum tíma  nokkrar milljónir manns innilokaðir í fangelsum, fangar  vinna þar fyrir smánarkaup sem er allt niður í 60 sent á tímann í einhvers konar stórum þrælabúðum sem kallast fangelsi.

 

Tengill

Fangelsin á Íslandi

myndin er af áströlsku fangelsi  sem náði yfir  sex hektara.


Borgaralaun, Bandaríkjaþing og Kórónukreppan

200418-F-BW249-1021
Borgaralaun (UBI) og svipaðar aðgerðir heyrast æ oftar nefndar sem  lausn á þeirri hyldjúpu efnahagskreppu sem heimsbyggðin hrapar nú niður í. Það er öllum ljóst, meira segja hörðustu andstæðingum ríkisvalds að það er útilokað annað en grípa til einhvers konar ríkishagstjórnar á svona óvissutímum, tímum þar sem hagkerfi er skellt í lás vegna farsóttar sem lamar mikið af atvinnulífi og veldur því að mörg störf hverfa. Og kreppan er ekkert að hverfa, það eru falsvonir að það verði einhvers konar "Opnun" á næstunni og að það verði endurhvarf til "business as usual". Það ganga yfir heiminn miklar sviptingar, ekki bara í lífi okkar og samfélagsskipan heldur líka í hagkerfinu og það er líklegt að umtalsverður hluti þeirra starfa sem hurfu með lokunum í Kórónaverufaraldrinum muni ekki koma aftur.
 
Svona umhleypingar í atvinnulífi þar sem störf hverfa er eitthvað sem við höfum séð fyrir í mörg ár og það án þess að nein kórónaveira yfirtæki líkama manna og gerði menn hrædda hvor við annan. Það standa yfir tæknibreytingar sem eru mun stórtækari en fyrri iðnbyltingar og alvarlegri fyrir stóran hluta vinnandi fólks þó margir kjósi að snúa blindu augu að því og sefja sjálfan sig með því að það hafi alltaf gerst í sögunni að störf hafi horfið en þá hafi bara fullt af störfum komið í staðinn og það muni líka gerast núna, gott ef ekki með tilstyrk þessarar ósýnilegu handar sem  Adam Smith og  postula kapítalísks markaðskerfis prédika að stýri öllu í réttan og hagkvæman farveg. En það mun ekki gerast, það samfélagskerfi sem við búum við núna er öldungis ófært um að virka farsællega í slíku umróti og uppstokkun. Það mun heldur ekki virka eftir að umrótið er gengið yfir. Kórónukreppan skellur svo á okkur eins stórhríð á hús sem þegar var tekið að liðast í sundur og molna niður. Störf hurfu eins og hendi væri veifað og allir voru reknir heim til sín. Vissulega mun mörg störf koma til baka en mörg munu breytast og sum munu ekki koma aftur og umrótið mun líklega senda marga á vonarvöl.
 
Stjórnvöld í kapítalískum vesturlöndum leggja áherslu á að fara sem fyrst í sams konar aðstæður og fyrir kreppu og halda að þau geti gert það með að hlú að fyrirtækjum, þá muni á einhvers undursamlegan og töfrandi hátt allt verða gott aftur. En margir benda á að það sé betra að snúa hjálpinni að fólkinu og koma fé í þeirra hendur sem ekkert eða lítið hafa, ef þeir geti keypt vörur og þjónustu , þá muni einhverjir líka geta skapað sér störf við að selja þeim vörur og þjónustu.  Það er í svona aðstæðum þar sem við virkilega verður að skoða hugmyndir um borgaralaun eða grunnframfærslu eða UBI.
 
Einn ötulasti bandaríski talsmaður borgaralauna er Andrew Yang. Hann skrifaði nýlega pistil sem er brýning til Bandaríkjamanna, pistillinn fer hér í lauslegri þýðingu minni:
 
Hvað getur Bandaríkjaþing gert til að afstýra nýrri kreppu
 
Andrew Yang: What congress can do to avoid a new Great Depression (CNN, 2. júlí 2020) 
(lausleg þýðing)

 

Við erum á bjargbrún annarrar heimskeppu í Bandaríkjunum. En þingið hefur vald til að afstýra því - ef það bregst fljótt við.

 

Farsóttin Covid-19
Nú þegar hafa 125 þúsund manns dáið af völdum Covid-19 farsóttarinnar í USA og  yfir 2.6 milljón hafa smitast og smit heldur áfram að breiðast út í 36 ríkjum, yfir 40 milljón Bandaríkjamanna hafa sótt um atvinnuleysisbætur og hagfræðingar gerar ráð fyrir að um 42% af þeim störfum sem hafa horfið komið ekki aftur.

 

Milljónir manna eru fullir örvæntingar. Það mun ekki virka að opna aftur hagkerfið því milljónir Bandaríkjamanna átta sig á því að farsóttin mun halda áfram að æða yfir og það er engin leið að fara aftur í sama far og fyrir þessa kreppu. Í Texas var til að mynda öllum börum lokað eftir að reynt var að opna allt of fljótt og í Flórída eru sumar baðstrandir lokaðar á 4. júlí frídeginum. Við verðum að horfast í augu við og viðurkenna að við erum mun nær byrjun þessarar kreppu heldur en endi hennar og bæði atvinnulíf og efnahagslíf verður í lægð um ófyrirsjáanlega framtíð.

 

Til að bregðast við þessum efnahagshamförum þá hefur ríkisstjórn Bandaríkjanna samþykkt röð af efnahagsaðgerðum og þar sérstaklega CARES Act. Í þessum aðgerðum eru yfir $2 trilljón dollarar settir í auknar atvinnuleysisbætur, beinar greiðslur, lán til smærri fyrirtækja og fjárframlög til heilbrigðisþjónustu og rannsókna.

 

Þetta er stærsti hjálparpakki sem nokkurn tíma hefur verið samþykktur en er þó hvergi nærri stór til að bjarga við hagkerfi sem hefur verið lamað í marga mánuði. Fólkið eyddi beinum greiðslum fyrir nokkrum vikum og bráðum munu auknar atvinnuleysisgreiðslur líka vera uppurnar. CARES Act hjálparpakkinn hélt milljónum manna á floti en nú er tíminn að renna út.

 

Þingir er núna að rökræða um hvernig næsti hjálparpakki eigi að vera og það lítur út fyrir að vera núna í blindgötu. Þingið samþykkti $3 trilljón HEROES Act í maí með fjármagni frá ríki og staðbundnum yfirvöldum þar sem allt að $6,000 voru sett í beinar greiðslur til allra heimila og áhættuálag til þeirra sem sinna nauðsynlegri vinnu. Repúblikanar í báðum deildum þingsins vilja greiða út bónusa til þeirra sem snúa aftur til starfa í stað þess að aukið fjármagn sé sett í atvinnuleysisbætur. Enginn virðist vita hvenær næsti hjálparpakki fer í gegnum þingið.

 

Þetta er hræðilegt ástand. Nálgun þingsins þegar hagkerfi okkar stendur í ljósum logum er að skvetta á það svolitlu af vatni og ganga svo í burtu á meðan allt fuðrar upp. Það eru aðeins nokkrar vikur þangað til fjöldi fólks missir húsnæði sitt og verður á götunni og meiri örvænting hefur ekki verið síðan í Heimskreppunni. Fólk er þegar í margra mílna biðröðum eftir matargjöfum og ástandið hríðversnar í þúsundum sveitarfélaga.

 

Hver er svo lausnin? Það er frumvarp í þinginu núna með 40 samflutningsmönnum. Það er frumvarpið the Emergency Money for the People Act - sem gengur út á að hver fullorðinn sem hefur minna en $130.000 á ári fái $ 2000 á mánuði í allt að 12 mánuði og hjón með minna en $260,000 á ári fái að minnsta konsti $ 4,000 á mánuði og að uppfylltum skilyrðum fái fjölskyldur með börn allt að $500 á mánuði með hverju barni (upp að þremur börnum)

 

Þetta myndi setja peningar beint í umferð, beint í hendur fólks. Það myndi hjálpa tugum milljóna Bandaríkjamanna að komast í gegnum kreppuna og styðja við  milljónir starfa því fleiri gætu pantað mat og látið gera við bíla sína og verslað í matinn hjá litlum fyrirtækjum sem vinna hörðum höndum. Í staðinn fyrir að veita fé stjónvalda til fyrirtækja og vona það besta ættum við að veita fé í beinan stuðning við fjölskyldur. Það myndi gefa Bandaríkjamönnum örygga leið fram á við og gefa okkur raunverulega möguleika til að sigrast á þessari farsótt. Það er heilbrigð skynsemi, þa' er áhrifaríkt, þa' er vinsælt. Það mun virka.

 

Við stöndum andspænist almennri heilbrigðisvá sem leiðir til nýrrar heimskreppu. Tugir milljóna Bandaríkjamanna eru fullir örvæntingar og vonleysis. Þetta þarf ekki að gerast. Þingið verður að hlusta á bandarískan almenning, fólkið sem það hefur svarið eið að því að þjóna, og gera það sem gera þarf. Ef þingið bregst í þessu þá munum við sjá lífshætti okkar molna niður og bæði Demókratar og Repúplikanar verða að útskýra fyrir fyrri kjósendum sínum hvers vegna þeir brugðust þeim í  augljósri sögulegri kreppu. Þessi kreppa hefur þegar kostað okkur líf 120 þúsund  Bandaríkjamanna og 40 milljón starfa. Það er tími til framkvæmda - áður en kreppan verður svartari fyrir milljónir.
 
Mynd með CC leyfi er frá Baile Air Force Base.

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband