Mannréttindi og meginreglur - Fatlaðir nemendur í heimaskóla

Dómur Hæstaréttar 169/2007 fjallar um fatlað barn og fjölskyldu þess og baráttu foreldranna fyrir réttindum barnins til að taka þátt í samfélaginu. Móðir barnins er vinkona mín og ég hef í gegnum árin fylgst með baráttu foreldranna fyrir skólagöngu barnsins.

Fötlun barnsins varð ljós þegar það var nokkurra mánaða gamat. Foreldrarnir bjuggu sig vel undir að ala upp mikið veikt barn, þau leituðu ráða hjá mörgum sérfræðingum, þau lásu sér til um sjúkdóm barnins og hvernig líklegt væri að hann þróaðist og gerðu framtíðaráætlanir miðað við það, þau tóku virkan þátt í félagastarfi foreldra  barna með sérþarfir og lærðu af reynslu annarra foreldra, þau kynntu sér kenningar og rannsóknir um fötlun og móðirin fór í sérnám á því sviði. Þau skoðuðu réttindi og möguleika barnsins til skólanáms og leituðu eftir ráðgjöf og samvinnu hjá ýmsum aðilum.  Þau breyttu heimili sínu og lífstíl með hliðsjón af fötlun barnsins og gerðu allt sem í þeirra valdi stóð til að uppvöxtur og skólaganga barnsins yrði sem farsælast.

Sveitarfélagið sem þau búa í er eitt ríkasta og blómlegasta sveitarfélag á Íslandi. Það er lögð sérstök rækt á menntun og búið mjög vel að  grunnskólunum og í skólunum þar er unnið gott starf.  Ég veit að þar hefur verið unnið fagmannlega að úrræðum fyrir nemendur með sérþarfir.

það er því  íhugunarefni hvers vegna skólaganga fatlaða barnsins var með þessum hætti og hvernig nýfelldur hæstaréttardómur verður túlkaðum af öðrum sveitarfélögum. Verður þessi dómur til þess að mörgum fötluðum börnum verður útskúfað úr heimaskólum sínum?  Ég hef alltaf talið að það sé skýlaus réttur barns að vera í heimaskóla  en nú segir Hæstiréttur í þessu máli: "...að þrátt fyrir meginregluna í lögum um grunnskóla um að nám fatlaðra nemanda fari fram í heimaskóla væri ljóst af athugasemdum með frumvarpi til grunnskólalaga, að fötlun nemanda kynni að vera slík að hann gæti ekki stundað nám í almennum grunnskóla." 

Ég satt að segja vissi ekki að athugasemdir með frumvörpum hefðu lagagildi.  Hafa þær það? Það er mjög einkennilegt að það skuli vera einhver meginregla en svo skuli vera hægt að gera hana ógilda og ómerka með einhverjum athugasemdum með frumvarpi. 

Hæstiréttur segir foreldrarnir einir og sér geti ekki tekið ákvörðun um skólagöngu barnsins, þannig ákvarðanir verði að taka með hliðsjón af mati sérfræðinga  á vegum skólayfirvalda um hvað barni væri fyrir bestu.  Þetta hljómar skynsamlega það kann að vera þannig aðstæður að foreldrarnir séu ekki bestu matsmenn um menntun barna sinna. Það er hlýtur hins vegar að vera eðlilegt að  foreldrar geti beðið um mat hjá sérfræðingum sem tengjast ekki viðkomandi sveitarfélagi.

Úr frétt Morgunblaðsins: 

"Hæstiréttur segir að þrátt fyrir meginregluna í lögum um grunnskóla um að nám fatlaðra nemanda fari fram í heimaskóla væri ljóst af athugasemdum með frumvarpi til grunnskólalaga, að fötlun nemanda kynni að vera slík að hann gæti ekki stundað nám í almennum grunnskóla. Mat á því hvort barn fengi notið kennslu við sitt hæfi í heimaskóla ætti samkvæmt  lagaákvæðinu bæði undir foreldra þess og kennara og aðra sérfræðinga.

Þá fælist í forsjárskyldum foreldra  að afla barni sínu lögmæltrar fræðslu og ráða persónulegum högum þess og því væri það á þeirra valdi og ábyrgð að sækja um skólavist fyrir barn í sérskóla á sama hátt og það væri almennt á valdi þeirra og ábyrgð að innrita barn í skóla. Þessum skyldum bæri foreldrum að gegna svo sem best henti hag barnsins. Þau væru þannig bundin við ákvarðanir í þessum efnum, að taka tillit til mats sérfræðinga á vegum skólayfirvalda um hvað barni væri fyrir bestu.

Segir Hæstiréttur að foreldrar konunnar hafi  því ekki átt fortakslausan rétt á að hún nyti aðgangs að almennum grunnskóla í heimabyggð. Taldi Hæstiréttur ekki, að konunni hefði  tekist að sýna fram á að fullnægt væri skilyrði skaðabótalaga varðandi þær ákvarðanir skólayfirvalda Seltjarnarness, sem konan taldi að hefði falist í ólögmæt meingerð gegn frelsi hennar, friði, æru eða persónu."

 

Bærinn gat neitað stúlku um skólavist

Athugasemdir

[Þorsteinn Siglaugsson, 14.12.2007 kl. 16:07]

Miðað við það litla sem ég kann í lögfræði er ljóst að greinargerðir með frumvörpum eru réttarheimild. Greinargerðir eru notaðar þegar þarf að túlka lögin. Líklega er vandinn hér sá, að lögin sjálf eru ekki nægilega skýr. Það getur ábyggilega verið erfitt að hafa þau nógu skýr til að alltaf liggi ljóst fyrir hvort fötlun er of mikil til að einstaklingur geti stundað nám í almennum grunnskóla. Þannig gæti fatlað barn t.d. stundað nám í vel búnum skóla en ekki illa búnum.

Svo er líka spurning um sönnunarbyrði í svona máli. Það getur verið erfitt fyrir foreldra að sanna að barnið eigi heima í almennum skóla. Það getur líka verið erfitt fyrir yfirvöld að sanna að það eigi ekki heima þar. Með hliðsjón af ákvæðum stjórnsýsluréttar um meðalhóf t.d. hefði kannski átt að snúa sönnunarbyrði við í þessu máli.

En þetta eru nú bara vangaveltur frekar byggðar á nasasjón af lögum en almennilegri þekkingu.

[Pétur Myrkvi (IP-tala skráð) 14.12.2007 kl. 19:38]

Það er ljótt að segja...

En þegar ég var á mínum yngri árum man ég eftir öllum þeim andlega fötluðu einstaklingum sem sátu með mér í kennslustundum. Sjálfur var ég í 3 grunnskólum. Einum úti á landi og tvem í Reykjavík. Þeir "sérstöku"-krakkar sem ég voru með mér í bekkjum voru óargadýr og ofbeldisseggir. Stelpur jafnt sem strákar. Sem versnaði mjög þegar leið á unglingsárin.

Ég get ekki annað sagt en að andlega fatlaðir krakkar trufla mjög kennslu, eru auka álag á kennarann og eiga yfir höfuð ekki heima í almennum grunnskólum.

[Guðrún Jónsdóttir, 15.12.2007 kl. 09:24]

Já, Pétur Myrkvi, þetta er ljótt að segja.

Og þar að auki stútfullt af fordómum, alhæfingum og þekkingarleysi.